Samorząd Uczniowski wystartował w szkole w 1990 roku. W obecnym kształcie funkcjonuje od 2008 roku, kiedy uchwalono obecne regulaminy wraz z późniejszymi poprawkami – ostatnia zmiana Regulaminu miała miejsce w 2019 roku
Zgodnie z ustawą samorząd tworzą wszyscy uczniowie szkoły. Funkcjonuje on na dwóch poziomach samorządów klasowych oraz zwyczajowo zwanej „samorządem” grupy uczniów stanowiących władzę wywodzącą się od społeczności uczniowskiej.
W VIII Liceum struktury samorządu są dość rozbudowane. Zgodnie z zasadami demokracji – ustalonej od czasów Monteskiusza, struktura władzy zakłada trójpodział. Mamy więc władzę ustawodawczą, wykonawczą oraz sądowniczą. Władzę ustawodawczą tworzy Rada Samorządu Uczniowskiego. W skład Rady wchodzą przedstawiciele wszystkich klas szkoły – od klas pierwszych po trzecie. Władzę wykonawczą tworzy Prezydent Samorządu Uczniowskiego oraz powołany przez niego Zarząd oraz Sekcje, będące odpowiednikiem resortów ministerialnych. Zakres zadań Zarządu oraz Sekcji ustala Prezydent SU wg własnych potrzeb. Władzę sądowniczą tworzą Rzecznicy Praw Ucznia każdej klasy, jako niezależna Sekcja SU.
Każdy organ ma swój zakres kompetencji, sposób powoływania oraz zasady funkcjonowania.
W Radzie każda klasa dysponuje jednym, równym głosem. Sposób wyłaniania przedstawiciela klasy – noszącego w szkole miano Posła nie jest odgórnie narzucony i każdy oddział sam decyduje o sposobie wyboru swojego przedstawiciela. Każda klasa może swojego przedstawiciela odwołać jeżeli uzna, że nie reprezentuje on jej interesów. Posłowie mają za zadanie reprezentować swoje oddziały klasowe, przedstawiać kwestie uzgodnione wcześniej z klasami, przegłosowywać kwestie istotne dla społeczności uczniowskiej.
Rada spotyka się na wniosek Prezydenta SU lub Posłów nie rzadziej niż raz na dwa miesiące. Obradą Rady przewodniczy wybrany spośród Posłów Marszałek Rady SU. Jego zadaniem jest ustalenie porządku obrad, udzielanie głosu i dbanie o porządek podczas obrad. Decyduje również o wyborze metody głosowania. Rada podejmuje decyzje większością zwykłą, chyba, że regulamin SU mówi inaczej. Do zadań Rady należy również wybór opiekunów SU na następny rok szkolny. W obradach Rady z głosem doradczym uczestniczyć mogą Prezydent z Zarządem, Opiekunowie SU oraz dyrekcja.
Prezydenta SU wybierają uczniowie na początku każdego roku szkolnego. Reprezentuje on wszystkich uczniów szkoły, kieruje pracą SU, jest łącznikiem między dyrekcją, radą pedagogiczną a społecznością uczniowską. Wybierany jest według osobnej ordynacji wyborczej. Wybory Prezydenta SU są powszechne, równe, tajne i bezpośrednie. Wygrywa kandydat, który otrzyma najwięcej spośród ważnie oddanych głosów. Kandydować może każdy uczeń klasy pierwszej, drugiej i trzeciej pod warunkiem, że zgłoszenia jego kandydatury dokona na liście imiennej 150 uczniów szkoły. Takie rozwiązanie wymusza przemyślenie kandydowania i ogranicza liczbę potencjalnych kandydatów.
Nad przebiegiem wyborów czuwa Komisja Wyborcza – składająca się z uczniów wszystkich poziomów klas. Na jej czele stoi Przewodniczący Komisji Wyborczej. Sporządza ona listy kandydatów, listy wyborców, prowadzi kampanię informacyjną o wyborach oraz kontroluje przebieg kampanii wyborczej. Kampania wyborcza rozpoczyna się 7 dni przed wyznaczonym terminem wyborów i prowadzona ma być w sposób etyczny.
Wybory przeprowadzane są z zachowaniem zasady tajności i równości głosowania. Głosy są ściśle reglamentowane, każdy uczeń ma prawo jednokrotnego głosowania, nie uznaje się skreśleń. Komisja przygotowuje dokładny protokół z przeprowadzenia wyborów.
Kadencja Prezydenta trwa rok. Może on w tym czasie zostać odwołany przez Radę SU, na wniosek 7 posłów większością kwalifikowaną 2/3 głosów. Może również zrezygnować dobrowolnie z funkcji. W przypadku opróżnienia stanowiska ustala się nowy termin wyborów, a dyrekcja z opiekunami SU wyznacza osobę pełniącą obowiązki Prezydenta do momentu wyboru nowego.
Prezydent dobiera sobie ludzi do pracy czyli Zarząd SU. Obowiązkowo musi powołać do Zarządu wiceprezydenta, sekretarza oraz utworzyć Sekcję Rzeczników Praw Ucznia. Pozostałe osoby powołane do Zarządu i Sekcji leżą w kwestii Prezydenta i ma prawo w pełni autonomicznie decydować o pomyśle na pracę w roku swojego urzędowania.
Istotną osobą jest Sekretarz SU. Zarządza on funduszami i rozlicza klasy ze środków samorządowych, prowadzi również dokumentację pracy SU.
Duże znaczenie mają również Rzecznicy Praw Ucznia. Funkcjonują oni w oparciu o Regulamin SU, uchwalono dla nich również Kartę Rzecznika Klasowego. Wybierani są jako przedstawiciele w każdej klasie i tworzą Samorząd Klasowy. Zagwarantowana mają nietykalność wynikającą z sprawowanej przez nich funkcji. W klasach pełnią rolę ombudsmana, mają za zadanie wstawiać się za sprawami uczniowskimi i dbać o przestrzeganie Statutu Liceum oraz Karty Praw i Obowiązków Ucznia.
Wszyscy Rzecznicy w szkole tworzą niezależną Sekcję ds. Praw Ucznia na czele, której stoi wybrany przez nich Rzecznik Generalny. Pracują według trybu ustalonego przez ich samych. Ponieważ praca Rzecznika związana jest z naturalnym konfliktem interesów z nauczycielami opiekunem Rzeczników jest szkolny psycholog, który w swojej pracy również musi przyjmować punkt widzenia ucznia.
W momencie konfliktu wewnątrz organów SU – dotyczącego sporów kompetencyjnych lub interpretacyjnych Rzecznicy stają się władzą sądowniczą – arbitrami, których zadaniem jest rozstrzygnięcie sporu. Arbitraż jest wiążący dla stron. Takie zabezpieczenie jest wprowadzone na wypadek gdyby między Prezydentem i jego Zarządem a Radą SU doszło do nieporozumień – oba organy pochodzą w wyborów społeczności uczniowskiej i nie musi między nimi istnieć absolutna jednomyślność.
Opiekunami Samorządu jest zawsze dwóch nauczycieli Liceum. Wybierani są spośród członków Rady Pedagogicznej na pierwszym zebraniu Rady SU w nowym roku szkolnym. Kandydatów po konsultacjach z uczniami zgłasza Zarząd SU. Powinien on wcześniej odbyć rozmowy z proponowanymi nauczycielami – nie mają oni bowiem obowiązku przyjęcia nominacji. Jeżeli wskazani są dotychczasowi opiekunowie głosowanie nie musi się odbyć.
Jak to wszystko funkcjonuje?
Wydarzeniem, które jest momentem kluczowym w funkcjonowaniu Samorządu jest Sejmik Liceum. Od 28 lat uczniowie uczestniczą w trzydniowym wyjeździe, podczas którego ustalają najważniejsze punkty pracy szkoły na najbliższy rok. Sejmik jest punktem orientującym całą pracę Samorządu. Odbywa się na przełomie jesieni/zimy – termin związany jest z objęciem urzędu przez nowo wybranego Prezydenta SU. Udział biorą w nim Posłowie klas– tworząc wyjazdową Radę SU, Przewodniczący Klas przedstawiciele starego i przyszłego Zarządu.
Podczas Sejmiku Przewodniczący klas spotykają się na warsztatach z trenerami komunikacji społecznej. Uczą się wystąpień publicznych, poznają sposoby radzenia sobie z konfliktami, podejmowania decyzji oraz techniki negocjacji. Mają również zajęcia z prawa wewnątrzszkolnego.
Posłowie spotykają się w innym trybie pracy. Każda klasa na Sejmik przygotowuje tzw. Postulaty. Mają to być pomysły klasy na modernizację szkoły, problemy z którymi się spotykają w codzienności szkolnej. Pierwszy dzień pracy to opracowanie wniosków, które będą przedstawione dyrekcji i Radzie Pedagogicznej. Każdy ma prawo wyrazić opinię swoją i swojej klasy na dany temat, wypowiadają się także opiekunowie SU oraz odpowiedzialny za Samorząd Wicedyrektor. Patrząc na spełnione co roku postulaty szkoła faktycznie zmienia się zgodnie z pomysłami uczniowskimi. Zarówno jeżeli chodzi o sprawy błahe – sałatki w sklepiku szkolnym, sprawy organizacyjne – przesunięcie przerw tak, żeby były bardziej dogodne dla uczniów dojeżdżających do szkoły, sprawy finansowe – większa ilość stojaków na rowery, ławki w parku przed szkołą. Dotyczą również spraw dla uczniów bardzo istotnych.
Drugi dzień to ustalanie planu pracy całego Samorządu. Nowy Prezydent prezentuje swój pomysł na pracę, przedstawia swoich ludzi i prosi o wsparcie. Posłowie opiniują założenia i wyrażają swoje absolutorium dla nowej władzy wykonawczej. Sprawozdanie ze swojej pracy przedstawia również odchodzący Prezydent. Rozliczany jest z obietnic złożonych podczas kampanii i planu pracy swojego samorządu. Ponieważ istotna jest ciągłość pracy samorządu – nowe rozwiązania powinny uzupełnić stare.
Osobno rozliczany jest Sekretarz SU – przekazuje on rozliczenie finansowe i pieniądze swojemu następcy.
Posłowie wybierają spośród siebie Marszałka Rady, który będzie czuwał nad jej pracą przez cały nadchodzący rok.
Sejmik ma charakter wyjazdowy, bo taka forma pracy sprzyja integracji, intensywnej pracy i skuteczności w stopniu dużo wyższym niż weekend w murach szkoły. Wyjeżdża około 50 uczniów, opiekunowie i trenerzy. Szkoła pokrywa sporą część kosztów, część funduszy pochodzi od Rady Rodziców.
Po powrocie Posłowie zdają relację z pracy w swoich klasach a Prezydent SU spotyka się z dyrektorem szkoły calem przedstawienia swojej wizji pracy uczniów w roku szkolnym. Po tych spotkaniach odbywa się pierwsze spotkanie Rady SU w po sejmikowym składzie i początek pracy w szkole.
OPRACOWANIE: Tomasz Włoczkowski