Rozpoczęcie kolejnego etapu nauki, w szkole ponadgimnazjalnej, to dla młodego człowieka spore wyzwanie. Czekają go tam nowe zadania, wymagania, znajomości i przyjaźnie. Od ucznia, na tym etapie edukacyjnym, wymaga się i oczekuje większej samodzielności i odpowiedzialności. A przecież w nowym, nieznanym jeszcze środowisku nie jest to łatwe.
Najczęściej spotykane trudności to:
– zmiana środowiska szkolnego – uczeń może czuć się zagubiony w nowym budynku, w którym nie zna dobrze rozkładu sal lekcyjnych i innych pomieszczeń, a na korytarzu tłum nieznanych osób. Znaczna część uczniów musi dojeżdżać do szkoły ponadgimnazjalnej stąd konieczność reorganizacji dotychczasowego planu dnia: zaplanowanie czasu przeznaczonego na dojazd, późne powroty do domu ze względu na popołudniowe godziny zajęć, zorganizowanie sobie czasu na naukę;
– nowy zespół klasowy – przyzwyczajenie się do obcych dotąd osób i obawa przed brakiem akceptacji ze strony koleżanek i kolegów z nowej klasy, obawa przed ośmieszeniem w nowej szkole np. ze względu na sposób zachowania czy też ubiór, problemy ze znalezieniem przyjaciół, kłopoty z nauką w nowej szkole;
– nowi nauczyciele i wychowawca – inne wymagania niż w poprzedniej szkole, poznanie reguł obowiązujących w szkole, dostosowanie do innego sposobu prowadzenia zajęć lekcyjnych i oceniania, przyzwyczajenie się do nowego wychowawcy i jego wymagań;
– nowe, często trudniejsze wymagania edukacyjne – duża ilość lekcji w tygodniowym rozkładzie zajęć, konieczność uczenia się dużej partii materiału na kolejne dni, przyzwyczajanie się do większej samodzielności w zdobywaniu wiedzy niż w szkole gimnazjalnej;
– oczekiwania rodziców, by w nowej szkole osiągać dobre i bardzo dobre wyniki w nauce – tak jak dotychczas;
– chęć samorealizacji i zdobycia odpowiedniej pozycji towarzyskiej w nowej szkole i zespole klasowym.
Asymilacja w nowym środowisku czasami może przebiegać dość długo. Niektórym osobom trzeba poświęcić znacznie więcej uwagi. Uczeń jednak nie może odczuć, że w związku z tym traktowany jest inaczej. Najlepszym wyjściem w takim momencie jest niezwłoczne skontaktowanie się z wychowawcą, a nie oczekiwanie na kolejne spotkanie z rodzicami. Im wcześniej rozpozna się problem, tym szybciej można podjąć działania i tym samym zwiększają się szanse na pokonanie trudności. Nie zawsze wystarczą kontakty z wychowawcą. Do pełnego rozpoznania sytuacji czasami wskazane jest włączenie innych osób tj. kolegów i koleżanek, innych nauczycieli, psychologa i pedagoga szkolnego.
Pomoc w przezwyciężaniu trudności poprzez:
– zapewnienie poczucia bezpieczeństwa – uczeń musi być pewien, że nie jest sam ze swoimi problemami, że w każdej chwili może się zwrócić z prośbą o pomoc do życzliwych mu osób. Przede wszystkim powinien znajdować oparcie w rodzinie. Konieczne jest również, aby od początku przebywania w liceum miał zaufanie do pedagogów, by w razie potrzeby zwrócić się do nich z prośbą o poradę czy też konkretną pomoc. Wychowawca na początku oprowadza swoich wychowanków po budynku szkolnym i zaznajamia swoich uczniów z rozkładem pomieszczeń w szkole i ich przeznaczeniem. Jednocześnie opowiada o zwyczajach jakie panują w szkole np. regułach dotyczących korzystania z szatni czy też załatwiania spraw uczniowskich w sekretariacie szkoły. Dzięki takim informacjom w kolejnych dniach uczeń nie czuje się zagubiony i ma szanse na szybsze oswojenie z nową sytuacją;
– stwarzanie dobrej atmosfery w szkole i klasie – pierwszy miesiąc nauki w nowej szkole jest szczególnie ważny ponieważ początkowe wrażenie może zadecydować o nastawieniu ucznia do całego okresu kształcenia w liceum i tym samym o kierunku rozwoju i w dużym stopniu zadecydować o sukcesie bądź porażce. Tworzeniu przyjaznej i pełnej otwartości atmosferze sprzyja organizowany dla wszystkich uczniów klas I wyjazd integracyjny;
– informowanie o wymaganiach edukacyjnych i zwyczajach na lekcjach – przekazywanie informacji o wewnątrzszkolnych zasadach oceniania, statucie szkoły, prawach ucznia. Opowiadanie przez wychowawcę anegdot przybliżających uczniom sylwetki uczących. W pierwszych dwóch tygodniach uczniowie podlegają tzw. „okresowi ochronnemu”, w czasie którego pyta się ochotników, czy też nie stawia ocen niedostatecznych.
– adekwatne do możliwości dziecka i poziomu szkoły oczekiwania rodziców – zaakceptowanie przez rodziców tego, że im wyższy etap edukacyjny i poziom wymagań szkolnych, tym trudniej osiągnąć najwyższe oceny – daje uczniom możliwość realnej oceny swoich umiejętności i zmniejsza stres przed oceną;
– bliski kontakt rodziców z dziećmi – uważne przyglądanie się rodziców zachowaniom swoich dzieci, zwłaszcza w pierwszych tygodniach nauki. Młodzież często próbuje sygnalizować swoje kłopoty poprzez zmianę w dotychczasowym sposobie bycia czy wyrażania emocji. Dla rodziców sygnałem mogą być sytuacje gdy dziecko przestaje w domu opowiadać o szkole i poszczególnych lekcjach czy wręcz unika tematu szkoły, nie ma kolegów i koleżanek, szuka powodów by unikać chodzenia na zajęcia. Późny powrót ze szkoły bez wyraźnej przyczyny, brak zainteresowania zeszytami i książkami, zamykanie się we własnym pokoju, ciągle zły humor oraz wymijające stwierdzenia, że na jutro nic nie ma do nauczenia, a w szkole było normalnie mogą budzić niepokój
Trudności tych nie można lekceważyć. Szybkie i umiejętne współdziałanie rodziców, wychowawców i pedagogów szkolnych pozwala na przezwyciężenie problemów, uczy dojrzałych form radzenia sobie z nowymi sytuacjami i konstruktywnych rozwiązań. Uczeń pokonując trudności wzmacnia w sobie poczucie wartości i siły, chętniej podejmuje wyzwania i staje się bardziej otwarty.